Արցախ
Armenian
Etymology
Learned borrowing from Old Armenian Արցախ (Arcʿax).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [ɑɾˈt͡sʰɑχ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [ɑɾˈt͡sʰɑχ]
Audio (Eastern Armenian) (file)
Proper noun
Արցախ • (Arcʿax)
Declension
i-type, animate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | Արցախ (Arcʿax) | Արցախներ (Arcʿaxner) | ||
| dative | Արցախի (Arcʿaxi) | Արցախների (Arcʿaxneri) | ||
| ablative | Արցախից (Arcʿaxicʿ) | Արցախներից (Arcʿaxnericʿ) | ||
| instrumental | Արցախով (Arcʿaxov) | Արցախներով (Arcʿaxnerov) | ||
| locative | — | — | ||
| definite forms | ||||
| nominative | Արցախը/Արցախն (Arcʿaxə/Arcʿaxn) | Արցախները/Արցախներն (Arcʿaxnerə/Arcʿaxnern) | ||
| dative | Արցախին (Arcʿaxin) | Արցախներին (Arcʿaxnerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | Արցախս (Arcʿaxs) | Արցախներս (Arcʿaxners) | ||
| dative | Արցախիս (Arcʿaxis) | Արցախներիս (Arcʿaxneris) | ||
| ablative | Արցախիցս (Arcʿaxicʿs) | Արցախներիցս (Arcʿaxnericʿs) | ||
| instrumental | Արցախովս (Arcʿaxovs) | Արցախներովս (Arcʿaxnerovs) | ||
| locative | — | — | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | Արցախդ (Arcʿaxd) | Արցախներդ (Arcʿaxnerd) | ||
| dative | Արցախիդ (Arcʿaxid) | Արցախներիդ (Arcʿaxnerid) | ||
| ablative | Արցախիցդ (Arcʿaxicʿd) | Արցախներիցդ (Arcʿaxnericʿd) | ||
| instrumental | Արցախովդ (Arcʿaxovd) | Արցախներովդ (Arcʿaxnerovd) | ||
| locative | — | — | ||
Derived terms
- արցախահայ (arcʿaxahay)
- արցախահայություն (arcʿaxahayutʿyun)
- Արցախի Հանրապետություն (Arcʿaxi Hanrapetutʿyun)
- արցախյան (arcʿaxyan)
- արցախցի (arcʿaxcʿi)
See also
- Խաչեն (Xačʿen)
Old Armenian
Artsakh within the Armenian Kingdom
Alternative forms
- Արձախ (Arjax)
Etymology
The ultimate origin is uncertain. Identical with Strabo's Ὀρχιστηνή (Orkhistēnḗ) and with Urartian 𒆳𒌨𒉈𒄭 (KURUr-ṭè-ḫi /Urṭeḫi/).
Noun
Արցախ • (Arcʿax)
- Artsakh (a province of Armenia)
- 5th century, Pʿawstos Buzand, Hayoc Patmutʿiwnʿ [History of the Armenians] IV.50:[1]
- Ապստամբեցին յԱրշակայ արքայէն Հայոց ամուր գաւառն Արձախայ, եւ ամուր գաւառն Տմօրեաց, եւ ամուր աշխարհն Կորդեաց․ ապա եւ տէր գաւառին Կորդուաց չոգաւ եկաց առաջի թագաւորին Պարսից։
- Apstambecʿin yAršakay arkʿayēn Hayocʿ amur gawaṙn Arjaxay, ew amur gawaṙn Tmōreacʿ, ew amur ašxarhn Kordeacʿ; apa ew tēr gawaṙin Korduacʿ čʿogaw ekacʿ aṙaǰi tʿagaworin Parsicʿ.
- Translation by Nina G. Garsoïan
- The inaccessible district of Arjax revolted against Aršak king of Armenia, and also the inaccessible district of Tmorikʿ, and the inaccessible realm of Kordikʿ.
- Ապստամբեցին յԱրշակայ արքայէն Հայոց ամուր գաւառն Արձախայ, եւ ամուր գաւառն Տմօրեաց, եւ ամուր աշխարհն Կորդեաց․ ապա եւ տէր գաւառին Կորդուաց չոգաւ եկաց առաջի թագաւորին Պարսից։
- 5th century, Ełišē, Vasn Vardanay ew Hayocʿ paterazmin [History of Vardan and the Armenian War] Chapter 4:[2][3]
- Սոյնպէս առնէր եւ ընդ ամենայն կողմանս ամրականաց աշխարհին, ի Տմորիսն եւ ի Կորդիսն, յԱրցախ (var. յԱրձախ) եւ յԱղուանսն, ի Վիրս եւ յաշխարհն Խաղտեաց
- Soynpēs aṙnēr ew ənd amenayn kołmans amrakanacʿ ašxarhin, i Tmorisn ew i Kordisn, yArcʿax (var. yArjax) ew yAłuansn, i Virs ew yašxarhn Xałteacʿ
- Translation by Robert W. Thomson
- He acted likewise with the garrisons in all regions of the country, in Tmorikʿ and in Kordikʿ, in Artsʿakh and in Albania, in Georgia and in the land of Khaḷtikʿ.
- Սոյնպէս առնէր եւ ընդ ամենայն կողմանս ամրականաց աշխարհին, ի Տմորիսն եւ ի Կորդիսն, յԱրցախ (var. յԱրձախ) եւ յԱղուանսն, ի Վիրս եւ յաշխարհն Խաղտեաց
- 7th century, Anania Širakacʿi, Ašxarhacʿoycʿ [Geography] :[4][5]
- Իններորդ աշխարհ Սիւնիք, ընդ մէջ կալով Երասխայ, եւ Արձախայ, յելից Այրարատոյ, ունի գաւառս երկոտասան […]
- Innerord ašxarh Siwnikʿ, ənd mēǰ kalov Erasxay, ew Arjaxay, yelicʿ Ayraratoy, uni gawaṙs erkotasan […]
- Translation by Robert H. Hewsen
- The ninth land, Siwnikʿ, is east of Ayrarat, between the Arax and Arjax. It has twelve districts […]
- Իններորդ աշխարհ Սիւնիք, ընդ մէջ կալով Երասխայ, եւ Արձախայ, յելից Այրարատոյ, ունի գաւառս երկոտասան […]
- 7th century, Anania Širakacʿi, Ašxarhacʿoycʿ [Geography] :[4][5]
- Տասներորդ [աշխարհ] Արցախ յերի կալով Սիւնեաց․ ունի գաւառս երկոտասան […]
- Tasnerord [ašxarh] Arcʿax yeri kalov Siwneacʿ; uni gawaṙs erkotasan […]
- Translation by Robert H. Hewsen
- The tenth, Arcʿax, borders Siwnikʿ. It has twelve districts […]
- Տասներորդ [աշխարհ] Արցախ յերի կալով Սիւնեաց․ ունի գաւառս երկոտասան […]
- 7–10th century, Movsēs Kałankatuacʿi, Patmutʿiwn Ałuanicʿ ašxarhi [The History of the Country of Albania] Chapter 23. The canons of Vačʿagan, king of Albania, promulgated in the council held in Ałuēn:[6][7]
- Ես Վաչագան՝ Աղուանից արքայ, եւ Շուփհաղիշոյ՝ Պարտաւայ արքեպիսկոպոս, Մանասէ՝ Կապաղակայ եպիսկոպոս, Յունան՝ Հաշուայ եպիսկոպոս, Անանիա եւ Սահակ, եւ Ուտոյ Փոդ եպիսկոպոս, Յովսէփ՝ Կաղանկատուաց երէց, Մատթէ՝ Պարտաւայ երէց, Թոմա՝ թագաւորի դրան երէց, Պօղոս՝ Գայեգուճու երէց, Շմաւոն՝ Ցրւոյ քորեպիսկոպոս, Մատթէ՝ Դարահոճոյ երէց, Աբիկազ՝ Բեդայ երէց, Ուրբաթայր՝ Մանուշէից երէց, Յովէլ եւ Պարմիդէ եւ՛ Յակոբ երիցունք, եւ՛ ազատ մարդիկ, եւ՛ նահապետք Արցախայ (var. Արցախա, Արձախայ), Բակուր՝ Կաղանկատուաց նահապետ եւ այլք բազումք, որք միաբան առաջի իմ եկին ի հանդէս ի հովոց՝ ի տեղւոջս յԱղուէն, կարգեցաք այսպէս.
- Es Vačʿagan, Ałuanicʿ arkʿay, ew Šupʿhałišoy, Partaway arkʿepiskopos, Manasē, Kapałakay episkopos, Yunan, Hašuay episkopos, Anania ew Sahak, ew Utoy Pʿod episkopos, Yovsēpʿ, Kałankatuacʿ erēcʿ, Mattʿē, Partaway erēcʿ, Tʿoma, tʿagawori dran erēcʿ, Pōłos, Gayeguču erēcʿ, Šmawon, Cʿrwoy kʿorepiskopos, Mattʿē, Darahočoy erēcʿ, Abikaz, Beday erēcʿ, Urbatʿayr, Manušēicʿ erēcʿ, Yovēl ew Parmidē eẃ Yakob ericʿunkʿ, eẃ azat mardik, eẃ nahapetkʿ Arcʿaxay (var. Arcʿaxa, Arjaxay), Bakur, Kałankatuacʿ nahapet ew aylkʿ bazumkʿ, orkʿ miaban aṙaǰi im ekin i handēs i hovocʿ, i tełwoǰs yAłuēn, kargecʿakʿ ayspēs.
- 1951 translation by C. J. F. Dowsett (with corrections)
- I, Vačʿagan, king of Albania, and Šupʿhałišoy, archbishop of Partaw, Manasē, bishop of Kapałak, Yunan, bishop of Hašu, Anania and Sahak, chorepiscopi of Uti (?), Yovsepʿ, priest of Kałankatukʿ, Matʿē, priest of Partaw, Tʿomay, priest of the royal court, Pōłos, priest of Gegač, Šmawon, chorepiscopus of Cʿri, Matʿē, priest of Darahoč, Abikaz, priest of Bed, Urbatʿ, priest of Ayrmanušay, Yovel and Parmidē and Yakob, priests, and the nobles and heads of clans (azgapetkʿ) of Arcʿax, Bakur, head of clan of Kałankatukʿ, and many others who assembled before me in my summer-residence at Ałuēn, ordained thus
- Ես Վաչագան՝ Աղուանից արքայ, եւ Շուփհաղիշոյ՝ Պարտաւայ արքեպիսկոպոս, Մանասէ՝ Կապաղակայ եպիսկոպոս, Յունան՝ Հաշուայ եպիսկոպոս, Անանիա եւ Սահակ, եւ Ուտոյ Փոդ եպիսկոպոս, Յովսէփ՝ Կաղանկատուաց երէց, Մատթէ՝ Պարտաւայ երէց, Թոմա՝ թագաւորի դրան երէց, Պօղոս՝ Գայեգուճու երէց, Շմաւոն՝ Ցրւոյ քորեպիսկոպոս, Մատթէ՝ Դարահոճոյ երէց, Աբիկազ՝ Բեդայ երէց, Ուրբաթայր՝ Մանուշէից երէց, Յովէլ եւ Պարմիդէ եւ՛ Յակոբ երիցունք, եւ՛ ազատ մարդիկ, եւ՛ նահապետք Արցախայ (var. Արցախա, Արձախայ), Բակուր՝ Կաղանկատուաց նահապետ եւ այլք բազումք, որք միաբան առաջի իմ եկին ի հանդէս ի հովոց՝ ի տեղւոջս յԱղուէն, կարգեցաք այսպէս.
Declension
Descendants
- → Armenian: Արցախ (Arcʿax) (learned)
References
- Garsoïan, Nina G. (1989) The Epic Histories Attributed to P‘awstos Buzand (Buzandaran Patmut‘iwnk‘), Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, page 167
- Ełišē (1957), E. Tēr-Minasean, editor, Vasn Vardanay ew hayocʿ paterazmin [History of Vardan and the Armenian War], Yerevan: Academy Press, page 94
- Thomson, Robert W. (1982) Ełišē, History of Vardan and the Armenian War (Harvard Armenian texts and studies; 5), Cambridge, Massachusetts; London, England: Harvard University Press, page 146
- Eremyan, S. T. (1963) Hayastanə əst “Ašxarhacʿoycʿ”-i (Pʿorj VII dari haykakan kʿartezi verakazmutʿyan žamanakakicʿ kʿartezagrakan himkʿi vra) [Armenia according to Ashkharhatsuyts] (An attempt of reconstructing the 7th century Armenian map on a modern cartographic basis)] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 109a
- Hewsen, Robert H. (1992) The Geography of Ananias of Širak (Ašxarhac‘oyc‘): the long and the short recensions. Introduction, translation and commentary (Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderen Orients. Reihe B (Geisteswissenschaften); 77), Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, page 65
- Movsēs Kałankatuacʿi (1983), V. Aṙakʿelyan, editor, Patmutʿiwn Ałuanicʿ ašxarhi [The History of the Country of Albania], Yerevan: Academy Press, pages 89–90
- Dowsett, C. J. F. (1961) The History of the Caucasian Albanians by Movsēs Dasxuranc‘i (English translation and commentary) (London Oriental Series; 8), London, New York, Toronto: Oxford University Press, pages 50–51
Further reading
Artsakh (historic province) on Wikipedia.Wikipedia - Arutjunjan, N. V. (2001), M. L. Xačikjan, editor, Корпус урартских клинообразных надписей [Corpus of Urartian Cuneiform Inscriptions] (in Russian), Yerevan: Academy Press, →ISBN, page 529b
- Eremyan, S. T. (1963) Hayastanə əst “Ašxarhacʿoycʿ”-i (Pʿorj VII dari haykakan kʿartezi verakazmutʿyan žamanakakicʿ kʿartezagrakan himkʿi vra) [Armenia according to Ashkharhatsuyts] (An attempt of reconstructing the 7th century Armenian map on a modern cartographic basis)] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, page 41b
- Garsoïan, Nina G. (1989) The Epic Histories Attributed to P‘awstos Buzand (Buzandaran Patmut‘iwnk‘), Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, pages 445–446
- Hübschmann, Heinrich (1904) Die altarmenischen Ortsnamen (in German), Strasbourg: Karl J. Trübner, pages 266–267
- Anonymous disciples of Mxitʿar Sebastacʿi (1769), “Արցախ”, in Baṙgirkʿ Haykazean lezui. Baṙaran yatuk anuancʿ [Dictionary of the Armenian Language. Dictionary of Proper Names] (in Old Armenian), volume II, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, pages 251–252
- Xačʿatryan, Valeri (2015), “Արցախ”, in Hayastani tełanunnerə hay patmičʿneri erkerum [Toponyms of Armenia in the works of Armenian historians] (in Armenian), Yerevan: Nairi, pages 36–37
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.