հայհոյեմ
Old Armenian
Etymology
Onomatopoeic reduplication of հայ (hay). Compare onomatopoeic հայ հուչ (hay hučʿ), յայ յու (yay yu, “hoot, derisive cry or shout”). Also compare Persian های و هوی (hây o huy, “clamor, uproar”).
Verb
հայհոյեմ • (hayhoyem)
- (transitive) to curse, swear; to revile
- 6th century, Philo of Alexandria, Aynocʿik or yElsn ē xndrocʿ ew lucmancʿ [Quaestiones et Solutiones in Exodum] 2.5:[1][2]
- Ընդէ՞ր ասէ, Զաստուածս ո՛չ հայհոյեսցես։ Եւ արդ ևս մեղադրե՞ն զա՟ծային օրէնս, իբրու թէ զայլոց սովորութիւնս քակեն․ քանզի ահա՛ ոչ միայն հաստատութիւն մատուցանեն այլափառացն, յընդունելութիւն և ի պատիւ այնոցիկ՝ զորս ի սկզբանէն կարծեցին թէ են ա՟ծք․ այլ և զիւրեանց աշակերտեալսն ըմբերանեն և սանձեն, ոչ տուեալ թոյլ արձակ լեզուով բամբասել զնոսա, լաւ զբարեհամբաւ գովութիւն համարեալք։
- Əndē?r asē, Zastuacs óčʿ hayhoyescʿes. Ew ard ews meładre?n za.cayin ōrēns, ibru tʿē zaylocʿ sovorutʿiwns kʿaken; kʿanzi ahá očʿ miayn hastatutʿiwn matucʿanen aylapʿaṙacʿn, yəndunelutʿiwn ew i patiw aynocʿik, zors i skzbanēn karcecʿin tʿē en a.ckʿ; ayl ew ziwreancʿ ašakertealsn əmberanen ew sanjen, očʿ tueal tʿoyl arjak lezuov bambasel znosa, law zbarehambaw govutʿiwn hamarealkʿ.
- Translation by Ralph Marcus
- Why does (Scripture) say, "gods thou shalt not revile"? Do they then still accuse the divine Law of breaking down the customs of others? For, behold, not only does it offer support to those of different opinion by accepting and honouring those whom they have from the beginning believed to be gods, but it also muzzles and restrains its own disciples, not permitting them to revile these with a loose tongue, for it believes that well-spoken praise is better.
- Ընդէ՞ր ասէ, Զաստուածս ո՛չ հայհոյեսցես։ Եւ արդ ևս մեղադրե՞ն զա՟ծային օրէնս, իբրու թէ զայլոց սովորութիւնս քակեն․ քանզի ահա՛ ոչ միայն հաստատութիւն մատուցանեն այլափառացն, յընդունելութիւն և ի պատիւ այնոցիկ՝ զորս ի սկզբանէն կարծեցին թէ են ա՟ծք․ այլ և զիւրեանց աշակերտեալսն ըմբերանեն և սանձեն, ոչ տուեալ թոյլ արձակ լեզուով բամբասել զնոսա, լաւ զբարեհամբաւ գովութիւն համարեալք։
Conjugation
active
| infinitive | հայհոյել (hayhoyel) | participle | հայհոյեցեալ, հայհոյեալ (hayhoyecʿeal, hayhoyeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | հայհոյեց- (hayhoyecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հայհոյեմ (hayhoyem) | հայհոյես (hayhoyes) | հայհոյէ (hayhoyē) | հայհոյեմք (hayhoyemkʿ) | հայհոյէք (hayhoyēkʿ) | հայհոյեն (hayhoyen) | |
| imperfect | հայհոյէի, հայհոյեի* (hayhoyēi, hayhoyei*) | հայհոյէիր, հայհոյեիր* (hayhoyēir, hayhoyeir*) | հայհոյէր (hayhoyēr) | հայհոյէաք, հայհոյեաք* (hayhoyēakʿ, hayhoyeakʿ*) | հայհոյէիք, հայհոյեիք* (hayhoyēikʿ, hayhoyeikʿ*) | հայհոյէին, հայհոյեին* (hayhoyēin, hayhoyein*) | |
| aorist | հայհոյեցի (hayhoyecʿi) | հայհոյեցեր (hayhoyecʿer) | հայհոյեաց (hayhoyeacʿ) | հայհոյեցաք (hayhoyecʿakʿ) | հայհոյեցէք, հայհոյեցիք (hayhoyecʿēkʿ, hayhoyecʿikʿ) | հայհոյեցին (hayhoyecʿin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հայհոյիցեմ (hayhoyicʿem) | հայհոյիցես (hayhoyicʿes) | հայհոյիցէ (hayhoyicʿē) | հայհոյիցեմք (hayhoyicʿemkʿ) | հայհոյիցէք (hayhoyicʿēkʿ) | հայհոյիցեն (hayhoyicʿen) | |
| aorist | հայհոյեցից (hayhoyecʿicʿ) | հայհոյեսցես (hayhoyescʿes) | հայհոյեսցէ (hayhoyescʿē) | հայհոյեսցուք (hayhoyescʿukʿ) | հայհոյեսջիք (hayhoyesǰikʿ) | հայհոյեսցեն (hayhoyescʿen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | հայհոյեա՛ (hayhoyeá) | — | — | հայհոյեցէ՛ք (hayhoyecʿḗkʿ) | — | |
| cohortative | — | հայհոյեսջի՛ր (hayhoyesǰír) | — | — | հայհոյեսջի՛ք (hayhoyesǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ հայհոյեր (mí hayhoyer) | — | — | մի՛ հայհոյէք (mí hayhoyēkʿ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | հայհոյել, հայհոյիլ* (hayhoyel, hayhoyil*) | participle | հայհոյեցեալ, հայհոյեալ (hayhoyecʿeal, hayhoyeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | հայհոյեց- (hayhoyecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հայհոյիմ (hayhoyim) | հայհոյիս (hayhoyis) | հայհոյի (hayhoyi) | հայհոյիմք (hayhoyimkʿ) | հայհոյիք (hayhoyikʿ) | հայհոյին (hayhoyin) | |
| imperfect | հայհոյէի (hayhoyēi) | հայհոյէիր (hayhoyēir) | հայհոյէր, հայհոյիւր (hayhoyēr, hayhoyiwr) | հայհոյէաք (hayhoyēakʿ) | հայհոյէիք (hayhoyēikʿ) | հայհոյէին (hayhoyēin) | |
| aorist | հայհոյեցայ (hayhoyecʿay) | հայհոյեցար (hayhoyecʿar) | հայհոյեցաւ (hayhoyecʿaw) | հայհոյեցաք (hayhoyecʿakʿ) | հայհոյեցայք (hayhoyecʿaykʿ) | հայհոյեցան (hayhoyecʿan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | հայհոյիցիմ (hayhoyicʿim) | հայհոյիցիս (hayhoyicʿis) | հայհոյիցի (hayhoyicʿi) | հայհոյիցիմք (hayhoyicʿimkʿ) | հայհոյիցիք (hayhoyicʿikʿ) | հայհոյիցին (hayhoyicʿin) | |
| aorist | հայհոյեցայց (hayhoyecʿaycʿ) | հայհոյեսցիս (hayhoyescʿis) | հայհոյեսցի (hayhoyescʿi) | հայհոյեսցուք (hayhoyescʿukʿ) | հայհոյեսջիք (hayhoyesǰikʿ) | հայհոյեսցին (hayhoyescʿin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | հայհոյեա՛ց (hayhoyeácʿ) | — | — | հայհոյեցարո՛ւք (hayhoyecʿarúkʿ) | — | |
| cohortative | — | հայհոյեսջի՛ր (hayhoyesǰír) | — | — | հայհոյեսջի՛ք (hayhoyesǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ հայհոյիր (mí hayhoyir) | — | — | մի՛ հայհոյիք (mí hayhoyikʿ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
- անհայհոյ (anhayhoy)
- անհայհոյաբար (anhayhoyabar)
- հայհոյական (hayhoyakan)
- հայհոյանք (hayhoyankʿ)
- հայհոյիչ (hayhoyičʿ)
- հայհոյութիւն (hayhoyutʿiwn)
Descendants
- Armenian: հայհոյել (hayhoyel)
References
- Awgereancʿ, Mkrtičʿ (1826) Pʿiloni Ebrayecʿwoy mnacʿordkʿ i hays, or en Meknutʿiwn Cnndocʿ ew Elicʿ, Čaṙkʿ i Sampʿson, i Yovnan, ew yeris mankuns kam i hreštaks [Philonis Judaei paralipomena armena. Libri videlicet quatuor in Genesin, libri duo in Exodum, sermo unus de Sampsone, alter de Iona, tertius de tribus angelis Abraamo apparentibus], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 471
- Marcus, Ralph (1953) Philo: Supplement II: Questions and Answers on Exodus (The Loeb Classical Library), Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, pages 40–41
Further reading
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “հայհոյեմ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “հայհոյեմ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “հայհոյեմ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.