cruach
Irish
    
    Pronunciation
    
Declension
    
Fourth declension
| Bare forms (no plural of this noun) 
 | Forms with the definite article 
 | 
Derived terms
    
- cruach charbóin (“carbon steel”)
- giotár cruach (“steel guitar”)
Etymology 2
    
From Middle Irish crúach, Old Irish crúach (“stack; mountain, hill”), from Proto-Celtic *krowkos (“heap”), probably from Proto-Indo-European *krewH- (“to heap up”), shared with Proto-Germanic *hraukaz (“heap”), Lithuanian kruvà (“heap”).[2][3]
Declension
    
Second declension
| Bare forms 
 | Forms with the definite article 
 | 
Verb
    
cruach (present analytic cruachann, future analytic cruachfaidh, verbal noun cruachadh, past participle cruachta)
Conjugation
    
| singular | plural | relative | autonomous | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| first | second | third | first | second | third | ||||
| indicative | present | cruachaim | cruachann tú; cruachair† | cruachann sé, sí | cruachaimid | cruachann sibh | cruachann siad; cruachaid† | a chruachann; a chruachas / a gcruachann*; a gcruachas* | cruachtar | 
| past | chruach mé; chruachas | chruach tú; chruachais | chruach sé, sí | chruachamar; chruach muid | chruach sibh; chruachabhair | chruach siad; chruachadar | a chruach / ar chruach* | cruachadh | |
| past habitual | chruachainn / gcruachainn‡‡ | chruachtá / gcruachtᇇ | chruachadh sé, sí / gcruachadh sé, s퇇 | chruachaimis; chruachadh muid / gcruachaimis‡‡; gcruachadh muid‡‡ | chruachadh sibh / gcruachadh sibh‡‡ | chruachaidís; chruachadh siad / gcruachaidís‡‡; gcruachadh siad‡‡ | a chruachadh / a gcruachadh* | chruachtaí / gcruachta퇇 | |
| future | cruachfaidh mé; cruachfad | cruachfaidh tú; cruachfair† | cruachfaidh sé, sí | cruachfaimid; cruachfaidh muid | cruachfaidh sibh | cruachfaidh siad; cruachfaid† | a chruachfaidh; a chruachfas / a gcruachfaidh*; a gcruachfas* | cruachfar | |
| conditional | chruachfainn / gcruachfainn‡‡ | chruachfá / gcruachfᇇ | chruachfadh sé, sí / gcruachfadh sé, s퇇 | chruachfaimis; chruachfadh muid / gcruachfaimis‡‡; gcruachfadh muid‡‡ | chruachfadh sibh / gcruachfadh sibh‡‡ | chruachfaidís; chruachfadh siad / gcruachfaidís‡‡; gcruachfadh siad‡‡ | a chruachfadh / a gcruachfadh* | chruachfaí / gcruachfa퇇 | |
| subjunctive | present | go gcruacha mé; go gcruachad† | go gcruacha tú; go gcruachair† | go gcruacha sé, sí | go gcruachaimid; go gcruacha muid | go gcruacha sibh | go gcruacha siad; go gcruachaid† | — | go gcruachtar | 
| past | dá gcruachainn | dá gcruachtá | dá gcruachadh sé, sí | dá gcruachaimis; dá gcruachadh muid | dá gcruachadh sibh | dá gcruachaidís; dá gcruachadh siad | — | dá gcruachtaí | |
| imperative | cruachaim | cruach | cruachadh sé, sí | cruachaimis | cruachaigí; cruachaidh† | cruachaidís | — | cruachtar | |
| verbal noun | cruachadh | ||||||||
| past participle | cruachta | ||||||||
* Indirect relative
† Archaic or dialect form
‡‡ Dependent form used with particles that trigger eclipsis
Mutation
    
| Irish mutation | ||
|---|---|---|
| Radical | Lenition | Eclipsis | 
| cruach | chruach | gcruach | 
| Note: Some of these forms may be hypothetical. Not every possible mutated form of every word actually occurs. | ||
Further reading
    
- Ó Dónaill, Niall (1977), “cruach”, in Foclóir Gaeilge–Béarla, Dublin: An Gúm, →ISBN
- G. Toner, M. Ní Mhaonaigh, S. Arbuthnot, D. Wodtko, M.-L. Theuerkauf, editors (2019), “1 crúach”, in eDIL: Electronic Dictionary of the Irish Language
- Entries containing “cruach” in English-Irish Dictionary, An Gúm, 1959, by Tomás de Bhaldraithe.
- Entries containing “cruach” in New English-Irish Dictionary by Foras na Gaeilge.
- Quiggin, E. C. (1906) A Dialect of Donegal, Cambridge University Press, page 59
References
    
- Quiggin, E. C. (1906) A Dialect of Donegal, Cambridge University Press, page 14
- Matasović, Ranko (2009), “krowko-”, in Etymological Dictionary of Proto-Celtic (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 9), Leiden: Brill, →ISBN, pages 226-27
- Pokorny, Julius (1959) Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German), volume 2, Bern, München: Francke Verlag, page 616
Scottish Gaelic
    
    Etymology 1
    
From Old Irish crúach (“stack of corn; rick; heap, conical pile; mountain, hill”), from Proto-Celtic *krowko- (“heap”), probably from Proto-Indo-European *krā(u)- (“to heap up”), shared with Proto-Germanic *hraukaz (“heap”), Lithuanian krûvà (“heap”).[1][2]
Derived terms
    
- cho seasgair ri luchag ann an cruach (“snug as a bug in a rug”, literally “snug as a mouse in a haystack”)
Etymology 2
    
From Old Irish crúachaid (“heaps, piles”), from crúach (“heap, pile”).
Verb
    
cruach (past chruach, future cruachaidh, verbal noun cruachadh, past participle cruachte)
Mutation
    
| Scottish Gaelic mutation | |
|---|---|
| Radical | Lenition | 
| cruach | chruach | 
| Note: Some of these forms may be hypothetical. Not every possible mutated form of every word actually occurs. | |
References
    
- Matasović, Ranko (2009), “krowko”, in Etymological Dictionary of Proto-Celtic (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 9), Leiden: Brill, →ISBN, pages 226-27
- Pokorny, Julius (1959) Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German), volume 3, Bern, München: Francke Verlag, page 1513