ծախել
Armenian
Etymology
From Old Armenian ծախեմ (caxem).
Pronunciation
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [t͡sɑˈχɛl]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [d͡zɑˈχɛl]
Verb
ծախել • (caxel)
- to sell
- իրեն թանկ ծախել ― iren tʿank caxel ― to be a hard sell, to not easily agree (e.g., to marriage, to work, to sing, to dance)
- իրեն ծախել ― iren caxel ― to sell oneself, to engage in illicit trade for money
- ինքզինքը ծանր ծախել ― inkʿzinkʿə canr caxel ― see իրեն թանկ ծախել
- հոգին ծախել / հոգին սատանաներին (սատանեքին) ծախել ― hogin caxel / hogin satananerin (satanekʿin) caxel ― 1) to sell one's soul (to the devil); 2) to lie, to give a false testimony; 3) to betray
- զբոսանքներ ծախել ― zbosankʿner caxel ― to cause pleasure
- խիղճը ծախել ― xiłčə caxel ― to sell one's conscience
- ամոթը ծախել ― amotʿə caxel ― to lose one's honor or dignity
- բերանը (բերանները) մեկին ծախել ― beranə (berannerə) mekin caxel ― to deceive, to make someone believe in one's lies
- շնորհքը տանկ ծախել ― šnorhkʿə tank caxel ― to show one's respect or politeness with difficulty
- խելք ծախել ― xelkʿ caxel ― to roam about unemployed
- քաջություն՝ կտրիճություն ծախել ― kʿaǰutʿyun, ktričutʿyun caxel ― to boast, to brag
- նազ ծախել / նազ ու տուզ ծախել ― naz caxel / naz u tuz caxel ― 1) to refuse out of politeness, but secretly want it; 2) same as իրեն թանկ ծախել
- աղայություն՝ խանումություն, մեծություն, քաջություն և այլն ծախել ― ałayutʿyun, xanumutʿyun, mecutʿyun, kʿaǰutʿyun ew ayln caxel ― to sell oneself as
- 1661 – 1722, Yovnatʿan Nałaš, Tałer [Poems] :[1][2]
- Շամամներիդ համար դառն եմ,
Թո՛ղ, որ ձեռս մէջն խառնեմ,
Ինձ ծախեմ՝ էդ բախչէդ առնեմ։
Զալում, թո՛ղ՝ ես
Եմիշ քաղեմ,
Մէկ ծիծաղեմ:- Šamamnerid hamar daṙn em,
Tʿół, or jeṙs mēǰn xaṙnem,
Inj caxem, ēd baxčʿēd aṙnem.
Zalum, tʿół, es
Emiš kʿałem,
Mēk cicałem:
- Translation by S. Peter Cowe
- I'm desperate for your melons.
Let my hand them go among them,
Let me sell myself and buy the orchard of yours.
O unjust one, Let me
pick some fruit
and have a giggle.
- I'm desperate for your melons.
- Šamamnerid hamar daṙn em,
- Շամամներիդ համար դառն եմ,
- (figuratively) to betray, to sell out
- (figuratively) (colloquial) to deceive, to break a promise
- to spread, to publish
- (archaic) to waste, to use up, to ruin
- to marry off a girl by receiving goods or money in return
- to traffic (of illegal trade)
Inflection
conjugation (Eastern Armenian)
| infinitive | ծախել (caxel) | imperfective converb | ծախում (caxum) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| passive | ծախվել (caxvel) | simultaneous converb | ծախելիս (caxelis) | ||||
| causative | — | perfective converb | ծախել (caxel) | ||||
| aorist stem | ծախ- (cax-) | future converb I | ծախելու (caxelu) | ||||
| resultative participle | ծախած (caxac) | future converb II | ծախելիք (caxelikʿ) | ||||
| subject participle | ծախող (caxoł) | connegative converb | ծախի (caxi) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | ծախում եմ (caxum em) | ծախում ես (caxum es) | ծախում է (caxum ē) | ծախում ենք (caxum enkʿ) | ծախում եք (caxum ekʿ) | ծախում են (caxum en) | |
| past imperfective | ծախում էի (caxum ēi) | ծախում էիր (caxum ēir) | ծախում էր (caxum ēr) | ծախում էինք (caxum ēinkʿ) | ծախում էիք (caxum ēikʿ) | ծախում էին (caxum ēin) | |
| future | ծախելու եմ (caxelu em) | ծախելու ես (caxelu es) | ծախելու է (caxelu ē) | ծախելու ենք (caxelu enkʿ) | ծախելու եք (caxelu ekʿ) | ծախելու են (caxelu en) | |
| past future | ծախելու էի (caxelu ēi) | ծախելու էիր (caxelu ēir) | ծախելու էր (caxelu ēr) | ծախելու էինք (caxelu ēinkʿ) | ծախելու էիք (caxelu ēikʿ) | ծախելու էին (caxelu ēin) | |
| present perfect | ծախել եմ (caxel em) | ծախել ես (caxel es) | ծախել է (caxel ē) | ծախել ենք (caxel enkʿ) | ծախել եք (caxel ekʿ) | ծախել են (caxel en) | |
| pluperfect | ծախել էի (caxel ēi) | ծախել էիր (caxel ēir) | ծախել էր (caxel ēr) | ծախել էինք (caxel ēinkʿ) | ծախել էիք (caxel ēikʿ) | ծախել էին (caxel ēin) | |
| aorist (past perfective) | ծախեցի, ծախի* (caxecʿi, caxi*) | ծախեցիր, ծախիր* (caxecʿir, caxir*) | ծախեց (caxecʿ) | ծախեցինք, ծախինք* (caxecʿinkʿ, caxinkʿ*) | ծախեցիք, ծախիք* (caxecʿikʿ, caxikʿ*) | ծախեցին, ծախին* (caxecʿin, caxin*) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | ծախեմ (caxem) | ծախես (caxes) | ծախի (caxi) | ծախենք (caxenkʿ) | ծախեք (caxekʿ) | ծախեն (caxen) | |
| past | ծախեի (caxei) | ծախեիր (caxeir) | ծախեր (caxer) | ծախեինք (caxeinkʿ) | ծախեիք (caxeikʿ) | ծախեին (caxein) | |
| conditional | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| future | կծախեմ (kcaxem) | կծախես (kcaxes) | կծախի (kcaxi) | կծախենք (kcaxenkʿ) | կծախեք (kcaxekʿ) | կծախեն (kcaxen) | |
| past | կծախեի (kcaxei) | կծախեիր (kcaxeir) | կծախեր (kcaxer) | կծախեինք (kcaxeinkʿ) | կծախեիք (kcaxeikʿ) | կծախեին (kcaxein) | |
| imperative | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| — | ծախի՛ր, ծախի՛* (caxír, caxí*) | — | — | ծախե՛ք, ծախեցե՛ք** (caxékʿ, caxecʿékʿ**) | — | ||
| *colloquial **dated | |||||||
negative conjugation (Eastern Armenian)
| infinitive | չծախել (čʿcaxel) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| resultative participle | չծախած (čʿcaxac) | ||||||
| subject participle | չծախող (čʿcaxoł) | ||||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | չեմ ծախում (čʿem caxum) | չես ծախում (čʿes caxum) | չի ծախում (čʿi caxum) | չենք ծախում (čʿenkʿ caxum) | չեք ծախում (čʿekʿ caxum) | չեն ծախում (čʿen caxum) | |
| past imperfective | չէի ծախում (čʿēi caxum) | չէիր ծախում (čʿēir caxum) | չէր ծախում (čʿēr caxum) | չէինք ծախում (čʿēinkʿ caxum) | չէիք ծախում (čʿēikʿ caxum) | չէին ծախում (čʿēin caxum) | |
| future | չեմ ծախելու (čʿem caxelu) | չես ծախելու (čʿes caxelu) | չի ծախելու (čʿi caxelu) | չենք ծախելու (čʿenkʿ caxelu) | չեք ծախելու (čʿekʿ caxelu) | չեն ծախելու (čʿen caxelu) | |
| past future | չէի ծախելու (čʿēi caxelu) | չէիր ծախելու (čʿēir caxelu) | չէր ծախելու (čʿēr caxelu) | չէինք ծախելու (čʿēinkʿ caxelu) | չէիք ծախելու (čʿēikʿ caxelu) | չէին ծախելու (čʿēin caxelu) | |
| present perfect | չեմ ծախել (čʿem caxel) | չես ծախել (čʿes caxel) | չի ծախել (čʿi caxel) | չենք ծախել (čʿenkʿ caxel) | չեք ծախել (čʿekʿ caxel) | չեն ծախել (čʿen caxel) | |
| pluperfect | չէի ծախել (čʿēi caxel) | չէիր ծախել (čʿēir caxel) | չէր ծախել (čʿēr caxel) | չէինք ծախել (čʿēinkʿ caxel) | չէիք ծախել (čʿēikʿ caxel) | չէին ծախել (čʿēin caxel) | |
| aorist (past perfective) | չծախեցի, չծախի* (čʿcaxecʿi, čʿcaxi*) | չծախեցիր, չծախիր* (čʿcaxecʿir, čʿcaxir*) | չծախեց (čʿcaxecʿ) | չծախեցինք, չծախինք* (čʿcaxecʿinkʿ, čʿcaxinkʿ*) | չծախեցիք, չծախիք* (čʿcaxecʿikʿ, čʿcaxikʿ*) | չծախեցին, չծախին* (čʿcaxecʿin, čʿcaxin*) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | չծախեմ (čʿcaxem) | չծախես (čʿcaxes) | չծախի (čʿcaxi) | չծախենք (čʿcaxenkʿ) | չծախեք (čʿcaxekʿ) | չծախեն (čʿcaxen) | |
| past | չծախեի (čʿcaxei) | չծախեիր (čʿcaxeir) | չծախեր (čʿcaxer) | չծախեինք (čʿcaxeinkʿ) | չծախեիք (čʿcaxeikʿ) | չծախեին (čʿcaxein) | |
| conditional | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| future | չեմ ծախի (čʿem caxi) | չես ծախի (čʿes caxi) | չի ծախի (čʿi caxi) | չենք ծախի (čʿenkʿ caxi) | չեք ծախի (čʿekʿ caxi) | չեն ծախի (čʿen caxi) | |
| past | չէի ծախի (čʿēi caxi) | չէիր ծախի (čʿēir caxi) | չէր ծախի (čʿēr caxi) | չէինք ծախի (čʿēinkʿ caxi) | չէիք ծախի (čʿēikʿ caxi) | չէին ծախի (čʿēin caxi) | |
| imperative | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| — | մի՛ ծախիր, մի՛ ծախի* (mí caxir, mí caxi*) | — | — | մի՛ ծախեք, մի՛ ծախեցեք** (mí caxekʿ, mí caxecʿekʿ**) | — | ||
| *colloquial **dated | |||||||
declension of the nominalized infinitive, u-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular (singulare tantum) | ||||
|---|---|---|---|---|
| nominative | ծախել (caxel) | |||
| dative | ծախելու (caxelu) | |||
| ablative | ծախելուց (caxelucʿ) | |||
| instrumental | ծախելով (caxelov) | |||
| locative | ծախելում (caxelum) | |||
| definite forms | ||||
| nominative | ծախելը/ծախելն (caxelə/caxeln) | |||
| dative | ծախելուն (caxelun) | |||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | ծախելս (caxels) | |||
| dative | ծախելուս (caxelus) | |||
| ablative | ծախելուցս (caxelucʿs) | |||
| instrumental | ծախելովս (caxelovs) | |||
| locative | ծախելումս (caxelums) | |||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | ծախելդ (caxeld) | |||
| dative | ծախելուդ (caxelud) | |||
| ablative | ծախելուցդ (caxelucʿd) | |||
| instrumental | ծախելովդ (caxelovd) | |||
| locative | ծախելումդ (caxelumd) | |||
Synonyms
- (to sell): վաճառել (vačaṙel)
References
- Nałaš Hovnatʿan (1983), A. Mnacʿakanyan, editor, Tałer [Poems] (Hay kʿnarergutʿyun), Yerevan: Sovetakan groł, pages 48–49
- Cowe, S. Peter (2019), “The object of Ałtʿamarʿci’s affections”, in U. Bläsing, J. Dum-Tragut, T.M. van Lint, editors, Armenian, Hittite, and Indo-European Studies: A Commemoration Volume for Jos J.S. Weitenberg (Hebrew University Armenian Studies; 15), Leuven: Peeters, page 74
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.