erguer
Galician
Etymology
From Old Galician-Portuguese erger (13th c., Cantigas de Santa Maria), from Vulgar Latin *ergere, from Latin ērigere. The modern verb has been rebuilt around the conjugation ergo (“I raise”), hence the other inflexions now all have /ɡ/ rather than the /ʃ/ one would expect from medieval forms like erger. Portuguese erguer and Spanish erguir were rebuilt in the same manner. Doublet of erixir, which was borrowed from Latin.
Pronunciation
- IPA(key): /eɾˈɡeɾ/
Verb
erguer (first-person singular present ergo, first-person singular preterite erguín, past participle erguido)
- (transitive) to lift up, to elevate, to raise
- 1390, J. L. Pensado Tomé (ed.), Os Miragres de Santiago. Versión gallega del Códice latino del siglo XII atribuido al papa Calisto I. Madrid: C. S. I. C., page 222:
- Deus [...] a ti ergemos nosas mãos et nosos braços en semellança de cruz
- God [...] to you we raise our hands and our arms in the sign of the cross
- Deus [...] a ti ergemos nosas mãos et nosos braços en semellança de cruz
- 2021, Tenue, Territorios [song]:
- Agora que sabemos que todos os camiños
- Que construímos foron erixidos sobre cadáveres
- Agora que entendemos que erguemos a cada tirano
- Que nos someteu baixo o fascio e a espada
- Agora que aceptamos que fomos nós xs
- Que alzamos os muros que comprimiron os nosos tórax
- Sepultando os nosos corazóns...
- Decidimos encomendar a nosa existencia á súa destrución
- Ata que, dentro de nós, cada deserto se converta en oasis
- Cada ferida en fervenza e cada bágoa en torrente
- Now that we know that every road
- we made was founded on corpses;
- Now that we understand that we raised every tyrant
- that subdued us with fascio and sword;
- Now that we accept that we were the ones
- who built the walls which compressed our torsos,
- entombing our hearts...
- We decide to commit our existence to their destruction
- till, inside of us, each desert becomes an oasis,
- each wound a waterfall, each tear a torrent.
- 1390, J. L. Pensado Tomé (ed.), Os Miragres de Santiago. Versión gallega del Códice latino del siglo XII atribuido al papa Calisto I. Madrid: C. S. I. C., page 222:
- (transitive) to build, to erect
- 1315, E. Duro Peña (ed.), El Monasterio de S. Pedro de Rocas y su colección documental. Ourense: Instituto de Estudios Orensanos "Padre Feijoo", page 173:
- e ergeredes as casas que y estám
- and you shall raise the houses that are there
- e ergeredes as casas que y estám
- 1347, Clara Rodríguez Núñez (ed.), "Santa María de Belvís, un convento mendicante femenino en la Baja Edad Media (1305-1400)", in Estudios Mindonienses, 5, page 425:
- se as ditas priora et convento queseren erger a dita casa doutro sobrado ou faser bavor? que façan et ergan en maneyra que non entargem o viso das feestras do balcon da outra mina casa que esta a so nesta
- if the aforementioned prioress and convent would want to erect another story or make a balcony, that they should do and build so as they don't obstruct the view of the windows of the balcony of my other house which is near this one
- se as ditas priora et convento queseren erger a dita casa doutro sobrado ou faser bavor? que façan et ergan en maneyra que non entargem o viso das feestras do balcon da outra mina casa que esta a so nesta
- 1315, E. Duro Peña (ed.), El Monasterio de S. Pedro de Rocas y su colección documental. Ourense: Instituto de Estudios Orensanos "Padre Feijoo", page 173:
- (transitive) to winnow
- (takes a reflexive pronoun) to get up, to stand up
- 1390, J. L. Pensado Tomé (ed.), Os Miragres de Santiago. Versión gallega del Códice latino del siglo XII atribuido al papa Calisto I. Madrid: C. S. I. C., page 12:
- hũu caualeiro moi boo que avia nome Gomes, moraua cabo d'aquel lugar, et avia grã peça que avia door grãde, et era mãquo que se nõ podia erger do leito
- a very good knight named Gómez, who lived around there and has had a large pain for a long time and was sick, and couldn't get up from his bed
- hũu caualeiro moi boo que avia nome Gomes, moraua cabo d'aquel lugar, et avia grã peça que avia door grãde, et era mãquo que se nõ podia erger do leito
- 1859, R. Barros Sibelo, Un dia de desfertuna:
- aló no mes de xaneiro da cama me erguín lixeiro pra ir á feira de Ourense; Era un día de invernada de brétoma marrullento; de aquelas mañás, que o vento corta o carís coa xiada; Senteime no leito axiña e dempois de me escofar empeceime a santiguar na boca cunha cruciña; Funme co frío a sentar collendo os socos de amieiro, casi medio priguiseiro preto da pedra do lar; Da miña pobre lareira dempois que estive a carón, cun apagado tizón revolvín a borralleira; Dúas brasas apañei, dentro do soco as metín e abaleino cara min astra que ó fin o quitei; Feito esto con boa fe para ter calor no centro puxen dous follatos dentro e dempois metín o pé
- back in January, I swiftly got up from my bed to go to the fair of Ourense. It was a wintry day, unruly, misty; one of those mornings when the wind cuts the face with the frost. I promptly sat down on bed and, after scratching myself, I crossed myself in the mouth with a little cross. Grabbing the clogs of alder, I went with the cold to sit, almost as a mendicant, by the hearthstone. From my poor fireplace, after I was by its side, with a burn out stick I stirred the ashes; I picked up two embers, inside the clog I put them, and I tilted it towards me till I took it out. This done, with good faith, for having hot at the centre, I put two corn husk leaves, and then I put my feet in
- 1390, J. L. Pensado Tomé (ed.), Os Miragres de Santiago. Versión gallega del Códice latino del siglo XII atribuido al papa Calisto I. Madrid: C. S. I. C., page 12:
Conjugation
- Note: ergu- are changed to erg- before back vowels (a, o).
singular | plural | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
person | first | second | third | first | second | third |
Infinitive | eu | ti | el/ela/Vde. | nós | vós | eles/elas/Vdes. |
impersonal | erguer | |||||
personal | erguer | ergueres | erguer | erguermos | erguerdes | ergueren |
Gerund | ||||||
erguendo | ||||||
Past participle | singular | plural | ||||
masculine | erguido | erguidos | ||||
feminine | erguida | erguidas | ||||
Indicative | eu | ti | el/ela/Vde. | nós | vós | eles/elas/Vdes. |
present | ergo | ergues | ergue | erguemos | erguedes | erguen |
imperfect | erguía | erguías | erguía | erguiamos | erguiades | erguían |
preterite | erguín | erguiches | ergueu | erguemos | erguestes | ergueron |
pluperfect | erguera | ergueras | erguera | ergueramos | erguerades | ergueran |
future | erguerei | erguerás | erguerá | ergueremos | ergueredes | erguerán |
conditional | erguería | erguerías | erguería | ergueriamos | ergueriades | erguerían |
Subjunctive | eu | ti | el/ela/Vde. | nós | vós | eles/elas/Vdes. |
present | erga | ergas | erga | ergamos | ergades | ergan |
preterite | erguese | ergueses | erguese | erguésemos | erguésedes | erguesen |
future | erguer | ergueres | erguer | erguermos | erguerdes | ergueren |
Imperative | – | ti | el/ela/Vde. | nós | vós | eles/elas/Vdes. |
affirmative | – | ergue | erga | ergamos | erguede | ergan |
negative | – | ergas | erga | ergamos | ergades | ergan |
Related terms
- enxergar
- erixir
References
- “erger” in Dicionario de Dicionarios do galego medieval, SLI - ILGA 2006–2022.
- “erge” in Xavier Varela Barreiro & Xavier Gómez Guinovart: Corpus Xelmírez - Corpus lingüístico da Galicia medieval. SLI / Grupo TALG / ILG, 2006–2018.
- “erguer” in Dicionario de Dicionarios da lingua galega, SLI - ILGA 2006–2013.
- “erguer” in Tesouro informatizado da lingua galega. Santiago: ILG.
- “erguer” in Álvarez, Rosario (coord.): Tesouro do léxico patrimonial galego e portugués, Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega.
Portuguese
Etymology
From Old Galician-Portuguese erger, from Vulgar Latin *ergere, from Latin ērigere. The modern verb has been rebuilt around the conjugation ergo (“to raise”), hence the other inflexions now all have /ɡ/ rather than the /ʒ/ one would expect from medieval forms like erger. Galician erguer and Spanish erguir were rebuilt in the same manner. Doublet of erigir, which was borrowed from Latin.
Pronunciation
- (Brazil) IPA(key): /eʁˈɡe(ʁ)/ [eɦˈɡe(h)]
- (São Paulo) IPA(key): /eɾˈɡe(ɾ)/
- (Rio de Janeiro) IPA(key): /eʁˈɡe(ʁ)/ [eʁˈɡe(χ)]
- (Southern Brazil) IPA(key): /eɻˈɡe(ɻ)/
- (Portugal) IPA(key): /iɾˈɡeɾ/ [iɾˈɣeɾ]
- Hyphenation: er‧guer
Verb
erguer (first-person singular present ergo, first-person singular preterite ergui, past participle erguido)
Conjugation
Related terms
Further reading
- “erguer” in iDicionário Aulete.
- “erguer” in Dicionário inFormal.
- “erguer” in Dicionário Aberto based on Novo Diccionário da Língua Portuguesa de Cândido de Figueiredo, 1913
- “erguer” in Dicionário infopédia da Língua Portuguesa. Porto: Porto Editora, 2003–2023.
- “erguer” in Michaelis Dicionário Brasileiro da Língua Portuguesa.
- “erguer” in Dicionário Priberam da Língua Portuguesa.