թագաւոր
Old Armenian
Etymology
Borrowed wholly from Parthian *tag(a)-bar (“king”, literally “crown bearing”) (compare Persian تاجور (tâjvar)) and reshaped under the influence of the suffix -աւոր (-awor). The first part is the source of Old Armenian թագ (tʿag), the second part goes back to Proto-Indo-European *bʰer-. Formation in Armenian as թագ (tʿag) + -աւոր (-awor) is unlikely.
Noun
թագաւոր • (tʿagawor)
- king
- 5th century, Pʿawstos Buzand, Hayoc Patmutʿiwnʿ [History of the Armenians] V.4:[1][2]
- Եւ հասանէր Ուռնայրի արքային Աղուանից ի փախստեանն, եւ նիզակաբնաւն ի կառափն մատուցեալ ծեծէր բազում, ասելով՝ թէ այդմ շնորհս կալ, զի այր թագաւոր ես, եւ թագ ունիս․ ես ոչ սպանից զայր թագաւոր, թէ կարի նեղ հասցէ ինձ: Եւ ութ հեծելով թոյլ ետ նմա փախչել գնալ յաշխարհն Աղուանից:
- Ew hasanēr Uṙnayri arkʿayin Ałuanicʿ i pʿaxsteann, ew nizakabnawn i kaṙapʿn matucʿeal cecēr bazum, aselov, tʿē aydm šnorhs kal, zi ayr tʿagawor es, ew tʿag unis; es očʿ spanicʿ zayr tʿagawor, tʿē kari neł hascʿē inj: Ew utʿ hecelov tʿoyl et nma pʿaxčʿel gnal yašxarhn Ałuanicʿ:
- Translation by Nina G. Garsoïan
- And he caught up with Uṙnayr king of Ałuankʿ, who was fleeing, and struck him over the head with many blows of the shaft of his lance, saying, "Be grateful that you are a king and wear a crown, for I will not kill a king, even though great harm come to me." And he allowed him to escape with eight horsemen and go to the realm of Ałuankʿ.
- Եւ հասանէր Ուռնայրի արքային Աղուանից ի փախստեանն, եւ նիզակաբնաւն ի կառափն մատուցեալ ծեծէր բազում, ասելով՝ թէ այդմ շնորհս կալ, զի այր թագաւոր ես, եւ թագ ունիս․ ես ոչ սպանից զայր թագաւոր, թէ կարի նեղ հասցէ ինձ: Եւ ութ հեծելով թոյլ ետ նմա փախչել գնալ յաշխարհն Աղուանից:
- թագաւոր թագաւորաց ― tʿagawor tʿagaworacʿ ― the king of kings
- թագաւոր հայոց ― tʿagawor hayocʿ ― the king of Armenia
- կեցցէ՛ թագաւոր ― kecʿcʿḗ tʿagawor ― long live the king! God save the king!
- թագաւոր կենդանեաց ― tʿagawor kendaneacʿ ― king of beasts (lion)
- թագաւոր թռչնոց ― tʿagawor tʿṙčʿnocʿ ― king of birds (eagle)
- թագաւոր ծաղկանց ― tʿagawor całkancʿ ― king (queen) of flowers (rose)
- թագաւոր իժ ― tʿagawor iž ― basilisk
- թագաւորք ― tʿagaworkʿ ― certain hymns of the Armenian Church
- թագաւոր կալ յումեքէ ի վերայ աշխարհի ուրուք ― tʿagawor kal yumekʿē i veray ašxarhi urukʿ ― to be made king of some country
- թագաւոր առնել ― tʿagawor aṙnel ― to make a king, to cause to reign
- 5th century, with changes and additions in later centuries, Baroyaxōs [Physiologus] Earliest recension (TR).2.1:[3]
- Սկսցուք ասել վասն առիւծուն, որ թագաւոր է ամենայն գազանաց կամ թէ ամենայն իսկ անասնոց։
- Skscʿukʿ asel vasn aṙiwcun, or tʿagawor ē amenayn gazanacʿ kam tʿē amenayn isk anasnocʿ.
- Translation by Gohar Muradyan
- Let us begin to speak of the lion, the king of all the beasts or all the animals.
- Սկսցուք ասել վասն առիւծուն, որ թագաւոր է ամենայն գազանաց կամ թէ ամենայն իսկ անասնոց։
Declension
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | թագաւոր (tʿagawor) | թագաւորք (tʿagaworkʿ) | |
| genitive | թագաւորի (tʿagawori) | թագաւորաց (tʿagaworacʿ) | |
| dative | թագաւորի (tʿagawori) | թագաւորաց (tʿagaworacʿ) | |
| accusative | թագաւոր (tʿagawor) | թագաւորս (tʿagawors) | |
| ablative | թագաւորէ (tʿagaworē) | թագաւորաց (tʿagaworacʿ) | |
| instrumental | թագաւորաւ (tʿagaworaw) | թագաւորաւք = թագաւորօք (tʿagaworawkʿ = tʿagaworōkʿ) | |
| locative | թագաւորի (tʿagawori) | թագաւորս (tʿagawors) |
Synonyms
- արքայ (arkʿay)
Derived terms
- ամենաթագաւոր (amenatʿagawor)
- անթագաւոր (antʿagawor)
- անթագաւորութիւն (antʿagaworutʿiwn)
- բազմաթագաւորութիւն (bazmatʿagaworutʿiwn)
- թագաւորաբար (tʿagaworabar)
- թագաւորաբնակ (tʿagaworabnak)
- թագաւորագիր (tʿagaworagir)
- թագաւորազարմ (tʿagaworazarm)
- թագաւորազգի (tʿagaworazgi)
- թագաւորազն (tʿagaworazn)
- թագաւորազուն (tʿagaworazun)
- թագաւորական (tʿagaworakan)
- թագաւորականագոյն (tʿagaworakanagoyn)
- թագաւորականութիւն (tʿagaworakanutʿiwn)
- թագաւորակաց (tʿagaworakacʿ)
- թագաւորակերպ (tʿagaworakerp)
- թագաւորակից (tʿagaworakicʿ)
- թագաւորակցիմ (tʿagaworakcʿim)
- թագաւորահայր (tʿagaworahayr)
- թագաւորանարգու (tʿagaworanargu)
- թագաւորանիստ (tʿagaworanist)
- թագաւորապէս (tʿagaworapēs)
- թագաւորասաստ (tʿagaworasast)
- թագաւորացարար (tʿagaworacʿarar)
- թագաւորացեալ (tʿagaworacʿeal)
- թագաւորացուցեալ (tʿagaworacʿucʿeal)
- թագաւորեմ (tʿagaworem)
- թագաւորեցուցանեմ (tʿagaworecʿucʿanem)
- թագաւորիմ (tʿagaworim)
- թագաւորութիւն (tʿagaworutʿiwn)
- համաթագաւորութիւն (hamatʿagaworutʿiwn)
Descendants
References
- Pʿawstos Buzandacʿi (1883), Kʿ. Patkanean, editor, Patmutʿiwn Hayocʿ, Saint Petersburg: Academy Press, page 166
- Garsoïan, Nina G. (1989) The Epic Histories Attributed to P‘awstos Buzand (Buzandaran Patmut‘iwnk‘), Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, page 193
- Muradyan, Gohar (2005) Physiologus: The Greek and Armenian Versions with a Study of Translation Technique (Hebrew University Armenian Studies; 6), Leuven – Paris – Dudley: Peeters, pages 87, 141
Further reading
- Petrosean, H. Matatʿeay V. (1879), “թագաւոր”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʿean, G.; Siwrmēlean, X.; Awgerean, M. (1836–1837), “թագաւոր”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979), “թագ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Godel, Robert (1975) An introduction to the study of classical Armenian, Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, page 63
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.