उत्थान
Hindi
Etymology
Most likely a learned borrowing from Sanskrit उत्थान (utthāna), but may also have been inherited through Prakrit 𑀉𑀢𑁆𑀣𑀸𑀡 (utthāṇa). Derivation from उत्- (ut-, “above, upwards”) + थान (thān, “place”) is less likely because of the usage of the suffix उत्- (ut-) mostly being restricted to Sanskrit loans.
Pronunciation
- (Delhi Hindi) IPA(key): /ʊt̪.t̪ʰɑːn/, [ʊt̪̚.t̪ʰä̃ːn̪]
Noun
उत्थान • (utthān) m (Urdu spelling اُتّھان) (rare, formal)
- rise, surge, advance
- awakening, reinvigoration (as of a people)
- (Hinduism) the awakening of Vishnu (on the eleventh day of the bright half of Kartika month)
- introductory or initial section (of a literary work)
- joy, pleasure
- a courtyard
- war, battle
- army
- manhood
- Synonyms: पौरुष (pauruṣ), पुरुषत्व (puruṣatva)
- a book
- limit, boundary
- proximate cause of disease
Declension
Declension of उत्थान (masc cons-stem)
| singular | plural | |
|---|---|---|
| direct | उत्थान utthān |
उत्थान utthān |
| oblique | उत्थान utthān |
उत्थानों utthānõ |
| vocative | उत्थान utthān |
उत्थानो utthāno |
Further reading
- “उत्थान”, in Rekhta Dictionary [Urdu dictionary with meanings in Hindi & English] (in English), Noida, India: Rekhta Foundation, 2023.
- McGregor, Ronald Stuart (1993), “उत्थान”, in The Oxford Hindi-English Dictionary, London: Oxford University Press
- Dāsa, Śyāmasundara (1965–1975), “उत्थान”, in Hindī Śabdasāgara [lit. Sea of Hindi words] (in Hindi), Kashi [Varanasi]: Nagari Pracarini Sabha
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- ᬉᬢ᭄ᬣᬵᬦ (Balinese script)
- উত্থান (Assamese script)
- উত্থান (Bengali script)
- 𑰄𑰝𑰿𑰞𑰯𑰡 (Bhaiksuki script)
- 𑀉𑀢𑁆𑀣𑀸𑀦 (Brahmi script)
- 𑌉𑌤𑍍𑌥𑌾𑌨 (Grantha script)
- ઉત્થાન (Gujarati script)
- ਉਤੑਥਾਨ (Gurmukhi script)
- ꦈꦠ꧀ꦡꦴꦤ (Javanese script)
- ឧត្ថាន (Khmer script)
- ಉತ್ಥಾನ (Kannada script)
- ອຸຕ຺ຖານ (Lao script)
- ഉത്ഥാന (Malayalam script)
- 𑘄𑘝𑘿𑘞𑘰𑘡 (Modi script)
- ᠤᢐᠲᠠᢗᠨᠠ᠋ (Mongolian script)
- ᡠᢠᡨᠠ᠊ᠠᠨᠠ (Manchu script)
- ဥတ္ထာန (Burmese script)
- 𑦤𑦽𑧠𑦾𑧑𑧁 (Nandinagari script)
- 𑐄𑐟𑑂𑐠𑐵𑐣 (Newa script)
- ଉତ୍ଥାନ (Oriya script)
- ꢆꢡ꣄ꢢꢵꢥ (Saurashtra script)
- 𑆇𑆠𑇀𑆡𑆳𑆤 (Sharada script)
- 𑖄𑖝𑖿𑖞𑖯𑖡 (Siddham script)
- උත්ථාන (Sinhalese script)
- ఉత్థాన (Telugu script)
- อุตฺถาน (Thai script)
- ཨུ་ཏྠཱ་ན (Tibetan script)
- 𑒅𑒞𑓂𑒟𑒰𑒢 (Tirhuta script)
Etymology
A later Vedic corruption of *उत्स्थान (utsthāna), from उद्- (ud-, “above, upwards”) + स्थान (sthāna, “the act of standing; place”).
Pronunciation
Declension
| Masculine a-stem declension of उत्थान (utthā́na) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | उत्थानः utthā́naḥ |
उत्थानौ utthā́nau |
उत्थानाः / उत्थानासः¹ utthā́nāḥ / utthā́nāsaḥ¹ |
| Vocative | उत्थान útthāna |
उत्थानौ útthānau |
उत्थानाः / उत्थानासः¹ útthānāḥ / útthānāsaḥ¹ |
| Accusative | उत्थानम् utthā́nam |
उत्थानौ utthā́nau |
उत्थानान् utthā́nān |
| Instrumental | उत्थानेन utthā́nena |
उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām |
उत्थानैः / उत्थानेभिः¹ utthā́naiḥ / utthā́nebhiḥ¹ |
| Dative | उत्थानाय utthā́nāya |
उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām |
उत्थानेभ्यः utthā́nebhyaḥ |
| Ablative | उत्थानात् utthā́nāt |
उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām |
उत्थानेभ्यः utthā́nebhyaḥ |
| Genitive | उत्थानस्य utthā́nasya |
उत्थानयोः utthā́nayoḥ |
उत्थानानाम् utthā́nānām |
| Locative | उत्थाने utthā́ne |
उत्थानयोः utthā́nayoḥ |
उत्थानेषु utthā́neṣu |
| Notes |
| ||
| Feminine ā-stem declension of उत्थाना (utthā́nā) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | उत्थाना utthā́nā |
उत्थाने utthā́ne |
उत्थानाः utthā́nāḥ |
| Vocative | उत्थाने útthāne |
उत्थाने útthāne |
उत्थानाः útthānāḥ |
| Accusative | उत्थानाम् utthā́nām |
उत्थाने utthā́ne |
उत्थानाः utthā́nāḥ |
| Instrumental | उत्थानया / उत्थाना¹ utthā́nayā / utthā́nā¹ |
उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām |
उत्थानाभिः utthā́nābhiḥ |
| Dative | उत्थानायै utthā́nāyai |
उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām |
उत्थानाभ्यः utthā́nābhyaḥ |
| Ablative | उत्थानायाः utthā́nāyāḥ |
उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām |
उत्थानाभ्यः utthā́nābhyaḥ |
| Genitive | उत्थानायाः utthā́nāyāḥ |
उत्थानयोः utthā́nayoḥ |
उत्थानानाम् utthā́nānām |
| Locative | उत्थानायाम् utthā́nāyām |
उत्थानयोः utthā́nayoḥ |
उत्थानासु utthā́nāsu |
| Notes |
| ||
| Neuter a-stem declension of उत्थान (utthā́na) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | उत्थानम् utthā́nam |
उत्थाने utthā́ne |
उत्थानानि / उत्थाना¹ utthā́nāni / utthā́nā¹ |
| Vocative | उत्थान útthāna |
उत्थाने útthāne |
उत्थानानि / उत्थाना¹ útthānāni / útthānā¹ |
| Accusative | उत्थानम् utthā́nam |
उत्थाने utthā́ne |
उत्थानानि / उत्थाना¹ utthā́nāni / utthā́nā¹ |
| Instrumental | उत्थानेन utthā́nena |
उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām |
उत्थानैः / उत्थानेभिः¹ utthā́naiḥ / utthā́nebhiḥ¹ |
| Dative | उत्थानाय utthā́nāya |
उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām |
उत्थानेभ्यः utthā́nebhyaḥ |
| Ablative | उत्थानात् utthā́nāt |
उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām |
उत्थानेभ्यः utthā́nebhyaḥ |
| Genitive | उत्थानस्य utthā́nasya |
उत्थानयोः utthā́nayoḥ |
उत्थानानाम् utthā́nānām |
| Locative | उत्थाने utthā́ne |
उत्थानयोः utthā́nayoḥ |
उत्थानेषु utthā́neṣu |
| Notes |
| ||
Noun
उत्थान • (utthā́na) n
- the act of standing up or rising
- resurrection
- Synonyms: see Thesaurus:पुनरुज्जीवन
- coming forth, appearing
- tumult, sedition
- effort, exertion
- Synonyms: see Thesaurus:श्रम
- origin, rise
- Synonyms: see Thesaurus:उत्पत्ति
- a shed where sacrifices are offered
- happiness, joy, pleasure
- Synonyms: see Thesaurus:सुख
- a courtyard
- Synonyms: see Thesaurus:अङ्गन
- war, battle
- Synonyms: see Thesaurus:युद्ध
- army
- Synonyms: see Thesaurus:सेना
- manhood
- Synonyms: see Thesaurus:पौरुष
- a book
- Synonyms: see Thesaurus:पुस्तक
- term, limit, boundary
- Synonyms: see Thesaurus:सीमा
- proximate cause of disease
Declension
| Neuter a-stem declension of उत्थान (utthā́na) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | उत्थानम् utthā́nam |
उत्थाने utthā́ne |
उत्थानानि / उत्थाना¹ utthā́nāni / utthā́nā¹ |
| Vocative | उत्थान útthāna |
उत्थाने útthāne |
उत्थानानि / उत्थाना¹ útthānāni / útthānā¹ |
| Accusative | उत्थानम् utthā́nam |
उत्थाने utthā́ne |
उत्थानानि / उत्थाना¹ utthā́nāni / utthā́nā¹ |
| Instrumental | उत्थानेन utthā́nena |
उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām |
उत्थानैः / उत्थानेभिः¹ utthā́naiḥ / utthā́nebhiḥ¹ |
| Dative | उत्थानाय utthā́nāya |
उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām |
उत्थानेभ्यः utthā́nebhyaḥ |
| Ablative | उत्थानात् utthā́nāt |
उत्थानाभ्याम् utthā́nābhyām |
उत्थानेभ्यः utthā́nebhyaḥ |
| Genitive | उत्थानस्य utthā́nasya |
उत्थानयोः utthā́nayoḥ |
उत्थानानाम् utthā́nānām |
| Locative | उत्थाने utthā́ne |
उत्थानयोः utthā́nayoḥ |
उत्थानेषु utthā́neṣu |
| Notes |
| ||
Descendants
- Ashokan Prakrit: 𑀉𑀲𑁆𑀝𑀸𑀦 (usṭāna, Girnar), 𑀉𑀞𑀸𑀦 (uṭhāna /uṭṭhāna/, Kalsi, Dhauli, Jaugada), 𐨀𐨂𐨛𐨣 (uṭhana /uṭṭhana/, Mansehra)
- Prakrit: 𑀉𑀝𑁆𑀞𑀸𑀡 (uṭṭhāṇa)
- Khasa Prakrit:
- Nepali: उठान (uṭhān)
- Magadhi Prakrit:
- Oriya: ଉଠାଣ (uṭhaṇô), ଉଠାଣି (uṭhaṇi)
- Maharastri Prakrit:
- Marathi: उठाणू (uṭhāṇū)
- Paisaci Prakrit:
- Punjabi: ਉਠਾਨ (uṭhān)
- Sauraseni Prakrit:
- Sauraseni Apabhramsa:
- Hindustani: uṭhān
- Hindi: उठान
- Urdu: اُٹھان
- Hindustani: uṭhān
- Sauraseni Apabhramsa:
- Khasa Prakrit:
- Prakrit: 𑀉𑀝𑁆𑀞𑀸𑀡 (uṭṭhāṇa)
- Pali: uṭṭhāna
- Assamese: উত্থান (utthan)
- Bengali: উত্থান (utthan)
- Gujarati: ઉત્થાન (utthān)
- Hindustani: (or via Prakrit)
- Kannada: ಉತ್ಥಾನ (utthāna)
- Maithili:
- Devanagari: उत्थान (utthān)
- Tirhuta: 𑒅𑒞𑓂𑒟𑒰𑒢 (utthāna)
- Malayalam: ഉത്ഥാനം (utthānaṃ)
- Oriya: ଉତ୍ଥାନ (utthanô)
- Sinhalese: උත්ථානය (utthānaya)
- Tamil: உத்தானம் (uttāṉam)
- Telugu: ఉత్థానము (utthānamu)
Further reading
- Monier Williams (1899), “उत्थान”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 179, column 3.
- Apte, Vaman Shivram (1890), “उत्थान”, in The practical Sanskrit-English dictionary, Poona: Prasad Prakashan
- Turner, Ralph Lilley (1969–1985), “utthāˊna”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.