दक्षिण
Hindi
Etymology
Learned borrowing from Sanskrit दक्षिण (dakṣiṇa), from Proto-Indo-European *deḱs- (“right (side)”).
Pronunciation
- (Delhi Hindi) IPA(key): /d̪ək.ʂɪɳ/, [d̪ək.ʃɪ̃ɳ]
Declension
Declension of दक्षिण (masc cons-stem)
| singular | plural | |
|---|---|---|
| direct | दक्षिण dakṣiṇ |
दक्षिण dakṣiṇ |
| oblique | दक्षिण dakṣiṇ |
दक्षिणों dakṣiṇõ |
| vocative | दक्षिण dakṣiṇ |
दक्षिणो dakṣiṇo |
Coordinate terms
- (compass points)
| पश्चिमोत्तर (paścimottar) | उत्तर (uttar) | पूर्वोत्तर (pūrvottar) |
| पश्चिम (paścim) |  |
पूर्व (pūrv) |
| दक्षिण-पश्चिम (dakṣiṇ-paścim) | दक्षिण (dakṣiṇ) | दक्षिण-पूर्व (dakṣiṇ-pūrv) |
Marathi
दक्षिण दिशा
Etymology
Learned borrowing from Sanskrit दक्षिण (dakṣiṇa), from Proto-Indo-European *deḱs- (“right (side)”).
Pronunciation
- IPA(key): /d̪ək.ʂiɳ/, [d̪ək.ʂiːɳ]
See also
- (compass points) दिशा;
| वायव्य (vāyavya) | उत्तर (uttar) | ईशान्य (īśānya) |
| पश्चिम (paścim) | |
पूर्व (pūrva) |
| नैऋत्य (naiŕtya) | दक्षिण (dakṣiṇ) | आग्नेय (āgney) |
References
- Berntsen, Maxine, “दक्षिण”, in A Basic Marathi-English Dictionary, New Delhi: American Institute of Indian Studies, 1982-1983.
Nepali
Pronunciation
Further reading
- “दक्षिण”, in नेपाली बृहत् शब्दकोश (Nepālī Br̥hat Śabdakoś) [Comprehensive Nepali Dictionary], Kathmandu: Nepal Academy, 2018
- Schmidt, Ruth L. (1993), “दक्षिण”, in A Practical Dictionary of Modern Nepali, Ratna Sagar
Sanskrit
Alternative scripts
Alternative scripts
- ᬤᬓ᭄ᬱᬶᬡ (Balinese script)
- দক্ষিণ (Assamese script)
- দক্ষিণ (Bengali script)
- 𑰟𑰎𑰿𑰬𑰰𑰜 (Bhaiksuki script)
- 𑀤𑀓𑁆𑀱𑀺𑀡 (Brahmi script)
- 𑌦𑌕𑍍𑌷𑌿𑌣 (Grantha script)
- દક્ષિણ (Gujarati script)
- ਦਕੑਸ਼ਿਣ (Gurmukhi script)
- ꦢꦏ꧀ꦰꦶꦟ (Javanese script)
- ទក្ឞិណ (Khmer script)
- ದಕ್ಷಿಣ (Kannada script)
- ທກ຺ຩິຓ (Lao script)
- ദക്ഷിണ (Malayalam script)
- 𑘟𑘎𑘿𑘬𑘱𑘜 (Modi script)
- ᢑᠠᢉᢔᢈᢏᠠ᠋ (Mongolian script)
- ᡩᠠᡬᢢᡳᢏᠠ (Manchu script)
- ဒက္ၑိဏ (Burmese script)
- 𑦿𑦮𑧠𑧌𑧒𑦼 (Nandinagari script)
- 𑐡𑐎𑑂𑐲𑐶𑐞 (Newa script)
- ଦକ୍ଷିଣ (Oriya script)
- ꢣꢒ꣄ꢰꢶꢠ (Saurashtra script)
- 𑆢𑆑𑇀𑆰𑆴𑆟 (Sharada script)
- 𑖟𑖎𑖿𑖬𑖰𑖜 (Siddham script)
- දක්ෂිණ (Sinhalese script)
- దక్షిణ (Telugu script)
- ทกฺษิณ (Thai script)
- ད་ཀྵི་ཎ (Tibetan script)
- 𑒠𑒏𑓂𑒭𑒱𑒝 (Tirhuta script)
Etymology
From Proto-Indo-Iranian *dáćšinas (“right, righthand”), from Proto-Indo-European *déḱs-i-no-s, from *deḱs- (“right (side)”). Cognate with Avestan 𐬛𐬀𐬱𐬌𐬥𐬀 (dašina), Lithuanian dẽšinas, Serbo-Croatian дѐснӣ/dèsnī, Ancient Greek δεξιός (dexiós, “right”), Latin dexter (“right”), Gothic 𐍄𐌰𐌹𐌷𐍃𐍅𐌰 (taihswa).
Adjective
दक्षिण • (dákṣiṇa)
Declension
| Masculine a-stem declension of दक्षिण (dákṣiṇa) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | दक्षिणः dákṣiṇaḥ |
दक्षिणौ dákṣiṇau |
दक्षिणाः / दक्षिणासः¹ dákṣiṇāḥ / dákṣiṇāsaḥ¹ |
| Vocative | दक्षिण dákṣiṇa |
दक्षिणौ dákṣiṇau |
दक्षिणाः / दक्षिणासः¹ dákṣiṇāḥ / dákṣiṇāsaḥ¹ |
| Accusative | दक्षिणम् dákṣiṇam |
दक्षिणौ dákṣiṇau |
दक्षिणान् dákṣiṇān |
| Instrumental | दक्षिणेन dákṣiṇena |
दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām |
दक्षिणैः / दक्षिणेभिः¹ dákṣiṇaiḥ / dákṣiṇebhiḥ¹ |
| Dative | दक्षिणाय dákṣiṇāya |
दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām |
दक्षिणेभ्यः dákṣiṇebhyaḥ |
| Ablative | दक्षिणात् dákṣiṇāt |
दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām |
दक्षिणेभ्यः dákṣiṇebhyaḥ |
| Genitive | दक्षिणस्य dákṣiṇasya |
दक्षिणयोः dákṣiṇayoḥ |
दक्षिणानाम् dákṣiṇānām |
| Locative | दक्षिणे dákṣiṇe |
दक्षिणयोः dákṣiṇayoḥ |
दक्षिणेषु dákṣiṇeṣu |
| Notes |
| ||
| Feminine ā-stem declension of दक्षिणा (dákṣiṇā) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | दक्षिणा dákṣiṇā |
दक्षिणे dákṣiṇe |
दक्षिणाः dákṣiṇāḥ |
| Vocative | दक्षिणे dákṣiṇe |
दक्षिणे dákṣiṇe |
दक्षिणाः dákṣiṇāḥ |
| Accusative | दक्षिणाम् dákṣiṇām |
दक्षिणे dákṣiṇe |
दक्षिणाः dákṣiṇāḥ |
| Instrumental | दक्षिणया / दक्षिणा¹ dákṣiṇayā / dákṣiṇā¹ |
दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām |
दक्षिणाभिः dákṣiṇābhiḥ |
| Dative | दक्षिणायै dákṣiṇāyai |
दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām |
दक्षिणाभ्यः dákṣiṇābhyaḥ |
| Ablative | दक्षिणायाः dákṣiṇāyāḥ |
दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām |
दक्षिणाभ्यः dákṣiṇābhyaḥ |
| Genitive | दक्षिणायाः dákṣiṇāyāḥ |
दक्षिणयोः dákṣiṇayoḥ |
दक्षिणानाम् dákṣiṇānām |
| Locative | दक्षिणायाम् dákṣiṇāyām |
दक्षिणयोः dákṣiṇayoḥ |
दक्षिणासु dákṣiṇāsu |
| Notes |
| ||
| Neuter a-stem declension of दक्षिण (dákṣiṇa) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | दक्षिणम् dákṣiṇam |
दक्षिणे dákṣiṇe |
दक्षिणानि / दक्षिणा¹ dákṣiṇāni / dákṣiṇā¹ |
| Vocative | दक्षिण dákṣiṇa |
दक्षिणे dákṣiṇe |
दक्षिणानि / दक्षिणा¹ dákṣiṇāni / dákṣiṇā¹ |
| Accusative | दक्षिणम् dákṣiṇam |
दक्षिणे dákṣiṇe |
दक्षिणानि / दक्षिणा¹ dákṣiṇāni / dákṣiṇā¹ |
| Instrumental | दक्षिणेन dákṣiṇena |
दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām |
दक्षिणैः / दक्षिणेभिः¹ dákṣiṇaiḥ / dákṣiṇebhiḥ¹ |
| Dative | दक्षिणाय dákṣiṇāya |
दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām |
दक्षिणेभ्यः dákṣiṇebhyaḥ |
| Ablative | दक्षिणात् dákṣiṇāt |
दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām |
दक्षिणेभ्यः dákṣiṇebhyaḥ |
| Genitive | दक्षिणस्य dákṣiṇasya |
दक्षिणयोः dákṣiṇayoḥ |
दक्षिणानाम् dákṣiṇānām |
| Locative | दक्षिणे dákṣiṇe |
दक्षिणयोः dákṣiṇayoḥ |
दक्षिणेषु dákṣiṇeṣu |
| Notes |
| ||
Declension
| Masculine a-stem declension of दक्षिण (dákṣiṇa) | |||
|---|---|---|---|
| Singular | Dual | Plural | |
| Nominative | दक्षिणः dákṣiṇaḥ |
दक्षिणौ dákṣiṇau |
दक्षिणाः / दक्षिणासः¹ dákṣiṇāḥ / dákṣiṇāsaḥ¹ |
| Vocative | दक्षिण dákṣiṇa |
दक्षिणौ dákṣiṇau |
दक्षिणाः / दक्षिणासः¹ dákṣiṇāḥ / dákṣiṇāsaḥ¹ |
| Accusative | दक्षिणम् dákṣiṇam |
दक्षिणौ dákṣiṇau |
दक्षिणान् dákṣiṇān |
| Instrumental | दक्षिणेन dákṣiṇena |
दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām |
दक्षिणैः / दक्षिणेभिः¹ dákṣiṇaiḥ / dákṣiṇebhiḥ¹ |
| Dative | दक्षिणाय dákṣiṇāya |
दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām |
दक्षिणेभ्यः dákṣiṇebhyaḥ |
| Ablative | दक्षिणात् dákṣiṇāt |
दक्षिणाभ्याम् dákṣiṇābhyām |
दक्षिणेभ्यः dákṣiṇebhyaḥ |
| Genitive | दक्षिणस्य dákṣiṇasya |
दक्षिणयोः dákṣiṇayoḥ |
दक्षिणानाम् dákṣiṇānām |
| Locative | दक्षिणे dákṣiṇe |
दक्षिणयोः dákṣiṇayoḥ |
दक्षिणेषु dákṣiṇeṣu |
| Notes |
| ||
Coordinate terms
- (compass points)
| पश्चिमोत्तर (paścimottara) | उत्तर (uttara) | ईशान (īśāna) |
| पश्चिम (paścima) | |
पूर्व (pūrva) |
| दक्षिणपश्चिम (dakṣiṇapaścima) | दक्षिण (dakṣiṇa) | दक्षिणपूर्व (dakṣiṇapūrva) |
Descendants
- Dardic:
- Dameli: [script needed] (dac̣hani)
- Kashmiri: دَکھیُٛن (“south”), दख्युन (“south”), دٔچھُن (dạchun, “right”), दऺछुन (“right”)
- Kohistani Shina: دشُݨُ
- Northeast Pashayi: [Term?] (dōčin)
- Phalura: [script needed] (dec̣hiṇi)
- Shina: [script needed] (dăc̣hiṇu)
- Helu Prakrit:
- Khasa Prakrit:
- Nepali: दक्खिन (dakkhina)
- Magadhi Prakrit: 𑀤𑀓𑁆𑀔𑀺𑀡 (dakkhiṇa)
- Maharastri Prakrit: 𑀤𑀓𑁆𑀔𑀺𑀡 (dakkhiṇa)
- Marathi: डाखीण (ḍākhīṇ, “south wind”)
- Paisaci Prakrit:
- Punjabi: ਦੱਖਣ (dakkhaṇ)
- Sindhi: डखिणु (ḍakhiṇu)
- Pali: dakkhiṇa
- Sauraseni Prakrit: 𑀤𑀓𑁆𑀔𑀺𑀡 (dakkhiṇa)
Borrowed terms
- → Hindi: दक्षिण (dakṣiṇ)
- → Gujarati: દક્ષિણ (dakṣiṇ)
- → Javanese: ꦢꦏ꧀ꦱꦶꦤ (daksina)
- → Kannada: ದಕ್ಷಿಣ (dakṣiṇa)
- → Khmer: ទក្សិណ (tĕəksən)
- → Malayalam: ദക്ഷിണ (dakṣiṇa)
- → Marathi: दक्षिण (dakṣiṇ)
- → Nepali: दक्षिण (dakṣiṇ)
- → Oriya: ଦକ୍ଷିଣ (dôkṣiṇô)
- → Telugu: దక్షిణము (dakṣiṇamu)
- → Thai: ทักษิณ (ták-sǐn)
References
- Turner, Ralph Lilley (1969–1985), “dákṣiṇa”, in A Comparative Dictionary of the Indo-Aryan Languages, London: Oxford University Press
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.