przystęp

Deverbal from przystępić. First attested in 1437.[1]

przystęp m

1. access
   • 15th century, Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, published 1874-1891, page 180:

     Ad castellum requiritur fossati profunditas, gląboky przekop, per quem prohibetur accessus, przysttąp, ad turrim

     Ad castellum requiritur fossati profunditas, głęboki przekop, per quem prohibetur accessus, przystęp, ad turrim

   • 1444, Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, published 1874-1891, page 304:

     Portum, gl. accessum, preparare przistanp prziprauicz (sola digna tu fuisti ferre pretium saeculi atque portum praeparare nauta mundo naufrago)

     Portum, gl. accessum, preparare przystęp przyprawić (sola digna tu fuisti ferre pretium saeculi atque portum praeparare nauta mundo naufrago)

   1. privilege or legal access
      • Fifteenth century, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, Ludwik Bernacki, published 1930, page Tob 3, 21:

        Gestly w karanyv bødze, ku mylosyerdzv twemv przistøp myecz bødze (venire licebit)

        Jestli w karaniu będzie, ku miłosierdziu twemu przystęp mieć będzie (venire licebit)

2. introduction
   • 1448–1450, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Franciszek Piekosiński, published 1895, page 5:

     Przistamp kv prawom sweczskym krolya Kazymyrowym myedzi layki... wstawyonym

     Przystęp ku prawom świecskim krola Kazimirowym miedzy laiki... ustawionym

3. occasion
   • 15th century, Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, published 1874-1891, page 60:

     Quibus circumstanciis, przistøpi, essemus participes (sc. festivitatis Mariae)

     Quibus circumstanciis, przystępy, essemus participes (sc. festivitatis Mariae)

• Polish: przystęp

• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “przystęp”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

• przystąp (Middle Polish)

Inherited from Old Polish przystęp. By surface analysis, a deverbal from przystąpić. First attested in 1437.[1]

• IPA^(key): /ˈpʂɨ.stɛmp/

• Audio

  (file)

• Rhymes: -ɨstɛmp
• Syllabification: przy‧stęp

przystęp m inan

1. (uncountable) access [+ do (genitive) = to what]

   Synonym: dostęp

   bronić przystępu ― to prevent access/to be in the way

   mieć przystęp ― to have access

   dawać/dać przystęp ― to give access

   wolny przystęp ― free access

   łatwy przystęp (obsolete) ― easy access

   trudny przystęp (obsolete) ― difficult access

   • 1587, Ł. Górnicki, Rozmowa Polaka z Włochem‎, page B4v.:

     bo my zamkow […] nie mamy/ w podłem drzewiánem budowániu naſzem/ maiętnośći chowamy naſze/ do ktorych iż złoczyńcy łátwy przyſtęp/ przeto ſrogie o złodźieyſtwo karánie ieſt poſtánowione.

     because […] we don't have castles/ in this shoddy wooden building of ours/ we keep our wealth/ to which thieves have easy access/thus the decided punishment for theft is severe.

   • 1646-1648, Sebastian Gawarecki, Dziennik podróży [...] Jana i Marka Sobieskich [...] (1646-1648)‎, published 1883, page 140:

     […] jechaliśmy […] do miasteczka Havre de Grace, które jest potężnie fortyfikowane […] zewsząd do niego przystąp barzo trudny.

     […] we rode […] to the city of Havre de Grace, which is heavily fortified […] and from all sides access is difficult.

   • 1803, Julius Caesar, Andrzej Wargocki, transl., O woynie francuskiey ksiąg siedmioro‎, page 209:

     Ale Bituryżanie padli do nog wszytkim Francuzom, prosząc, aby Francyi wszytkiey miasta niemal napięknieyszego, które i obronę i ozdobę ich iest miast, nie przymuszali ich palić; powiadaiąc, że mogą ie łacno obronić samym od natury sposobnym mieyscem, gdyż niemal ze wszech stron rzeka go obeszła i bagniska, ieden ma i to dosyć ciasny przystęp.

     But the Buturyżans fell to their knees to all the French, asking them to not force them to burn their most beautiful city; saying, that they can easily defend the most proper place from nature, as the river and swamps ran around it from nearly all sides, and one would have a rather tight access.

   • 1904, Adam Szelągowski, Walka o Bałtyk (1544-1621)‎, page 359:

     Polska ugięła się przed potęgą handlową i polityczną Gdańska, który stał jej na drodze i zamykał przystęp do morza.

     Poland bowed to the commercial and political power of Gdańsk, which stood in its way and closed the access to the sea.

   • 1952, Paweł Jasienica, Świt słowiańskiego jutra, page 52:

     Od zewnątrz bronił przystępu zasiek z mocnych zaostrzonych kołów.

     From the outside, the access was protected by a barbed wire made of strong sharpened wheels.

2. (countable, obsolete) access, occasion, possibility

   Synonyms: okazja, sposobność

   tamować przystęp ― to block access

   • 1895, Piotr Chmielowski, Współcześni poeci polscy‎, page 362:

     Przyjaciele i znajomi wpływami swymi wyrobili obiecującemu młodzieńcowi przystęp do redakcji.

     Thanks to their influence, friends and acquaintances gave the promising young man access to the editorial office.

   • 1901, Oswald Balzer, Reformy społeczne i polityczne Konstytucyi 3-go Maja‎, page 32:

     W sejmikach nikt nie mógł brać udziału prócz szlachty. Miasta przystępu do nich nie miały.

     No one except the nobility could participate in the sejmiks. Cities had no access to them.

   • 1924, Artur Śliwiński, Jan Sobieski, page 22:

     Świetność rodu oraz listy polecające króla i królowej otwierały im przystęp do dworów panujących, książąt, znakomitych statystów, i wodzów.

     The splendor of the family and the letters of recommendation of the king and queen opened them access to the ruling courts, princes, excellent extras, and chiefs.

   • 1953, Józef Ignacy Kraszewski, Dziennik Serafiny, page 50:

     Mamy ślilczną bibliotekę, francuską i angielską, do której przystępu nikt mi nie broni...

     We have a beautiful library, French and English, to which no one is blocking access ...

3. (countable, archaic) attack, paroxysm, surge, rush (sudden onset of an emotion)

   Synonyms: atak, przypływ, paroksyzm

   w przystępie jakiejś emocji ― in a moment of some emotion

   w przystępie rozpaczy/desperacji ― in a moment of despair

   w przystępie szczerości ― in a moment of honesty

   w przystępie gniewu ― in a fit of rage

   w przystępie złości ― in a surge of anger

   w przystępie dobrego humoru ― in a burst of a good mood

   • 1842, Seweryn Goszczyński, Król zamczyska: powieść Seweryna Goszczyńskiego‎, page 189:

     Obłąkaniec […] zdolny był w gwałtowniejszych przystępach swojej choroby albo całkiem utracić świadomość siebie, albo uważać się za osobę, której rolę przybrać mu się podobało.

     The madman […] was able, in the more violent attacks of his illness, to either completely lose consciousness of himself, or consider himself a person whose role he pleased to assume.

   • 1861, Karol Szajnocha, Jadwiga i Jagiełło: 1374-1413: opowiadanie historyczne‎^{, ,} , volume III, page 67:

     Nie był wolen od przystępów pożądliwości. Najbardziej nagabywała go chęć władzy i panowania.

     He was not free from attacks of lust. He was obsessed with the desire for power and control.

   • 1884, Antoni Edward Odyniec, Wspomnienia z przeszłości opowiadane Deotymie‎, page 214:

     W przystępach dobrego humoru nie zbywało mu […] na ostrym epigramatycznym dowcipie.

     In moments of good humor he was not lacking […] sharp epigrammatic wit.

   • 1910, Seweryn Goszczyński, Dzieła zbiorowe Seweryna Goszczyńskiego‎, Powieści, page 208:

     Nie miałem jeszcze nigdy tak gwałtownego przystępu maligny; widać, że sie gorączka przesiliła.

     I've never had such a violent attack of delirium before; the fever seems to have subsided.

   • 1923, Gabriela Zapolska, Jeden dzień z życia róży: (z cyklu "Akwarele"): z autobiografją autorki‎, page 28:

     Chory w przystępie gorączki przerwał bandaże.

     A sick man in a fever attack broke the bandages.

   • 1932, Antoni Słonimski, Moje walki nad Bzdurą‎, page 51:

     Dziadek miał gwałtowne usposobienie […] w przystępie gniewu prał laską z gumowym końcem każdego, kto się pod kij nawinął.

     Grandfather had a violent disposition […] in a fit of anger he used a cane with a rubber end to hit anyone who happened to be under the stick.

   • 1933, Andrzej Strug (Tadeusz Gałecki), Żółty krzyż‎^{, ,} , volume 2, page 276:

     Wczoraj wieczorem zakończył śmiercią samobójczą w przystępie ostrej neurastenii.

     He ended up committing suicide last night in an attack of acute neurasthenia.

4. (countable, Middle Polish) contact, point of contact

   Synonym: styczność

   1. (obsolete, nautical) port

      Synonym: port

      • 1558, E. Gliczner, Książki o wychowaniu dzieci‎, page Pv:

        Abowyem małżeńſtwo wſſelákyego grzeſſenya á zwłaſſcżá nyerządney miłosći y żądzey/ yeſt napewnyeyſſy port á przyſtęp/ do ktorego ſie káżdy táki gárnie/ kthory Bogu dobrze ſlużyć chce.

      • 1558, Reinhard Lorich, Reinharda Lorichiusa Kxięgi o wychowaniu y o czwiczeniu każdego przełożonego, nie tylko panu ale y poddanemu każdemu ku czytaniu barzo pożyteczne / teraz nowo z łacinskiego ięzyka na polski przełożone‎, page 105 b:

        Iako place a przyſtępy okrętom

        Such a place is like ports for ships.

      • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎, page 162d:

        Wyſep yeſt ták wielki że oboy brzég y prziſtęp oſięga.

        The island is so large that it reaches both the coast and the port.

   2. (Middle Polish) foot of a hill or mountain

      Synonym: podnóże

      • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎, page 345a:

        adices montis, Podgórze/ dolizná zwłaſzczá pod prziſtępem góri leżąca.

        adices montis, piedmont/ the valley lying just beyond the foot of the mountain.

   3. (Middle Polish, architecture) portico

      Synonym: portyk

      • 1527/1528, J. Sandecki-[Malecki], Ewangeliarz, J. Janów, published 1947, page 54:

        A ieſt w Ieruzalem plawny ſtaw, ktory przeziwaiα żydowskie Bethsaida, pietz przystępow maiαtz, W tych leżalo mnostwo wielikie niemocznych

5. (countable, Middle Polish) introduction; beginning
   • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎, page 199a:

     Praeludium, Pierwſze przegránie álbo przebieżenie przed práwym grániem. Et Metaphoricos, Prziſtęp do wſzelákiey rzeczi.

     Praeludium, the first introduction or foreword before the playing proper. Et Metaphoricos, the introduction to any thing.

   1. (countable, Middle Polish, theater) prelude
      • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎, page 358b:

        Embolium – Prżiſtęp. [...] a veteribus dicebatur argumentum et ingressus scenicum, [...] quod praeter significat ingredior.

      • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎, page 830a:

        Praecentio, Modulatio illa vocum quae ante initium cantus fieri solet, quasi praeludium – Prżiſtęp. taczęczie [!] głownego ſpiewanią.

6. (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
   • 1532, Bartłomiej z Bydgoszczy, Słownik łacińsko-polski‎, page 5:

     Aditus, przistąmp

   • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎, pages 23a, 22b.:

     Aditus, ingressus, introitus, vestibulum, limen – Prziſtęp, weiſzczie

• Pęzik, Piotr; Przepiórkowski, A.; Bańko, M.; Górski, R.; Lewandowska-Tomaszczyk, B (2012) Wyszukiwarka PELCRA dla danych NKJP. Narodowy Korpus Języka Polskiego [National Polish Language Corpus, PELCRA search engine]‎, Wydawnictwo PWN

• przystęp in Polish dictionaries at PWN
• “przystęp”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish], 2010-2022
• “PRZYSTĘP”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 02.02.2021
• Samuel Bogumił Linde (1807-1814), “przystęp”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861), “przystęp”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “przystęp”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 5, Warsaw, page 376